Στις περισσότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης τα κέρδη των εταιρειών που προέρχονται από την μεταβίβαση των συμμετοχών τους σε άλλες εταιρείες, απαλλάσσονται του φόρου. Στην Ελλάδα, οι αντίστοιχες διατάξεις εισήχθησαν στο άρθρο 48Α του Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος  προκειμένου να ενδυναμωθεί η ανταγωνιστικότητα της χώρας μας για την υποδοχή και διακράτηση επενδύσεων μέσω ελληνικών επενδυτικών οχημάτων και ισχύουν από το έτος 2020 και μετά.

Συγκεκριμένα με τις διατάξεις αυτές προβλέπεται ότι τα κέρδη που προκύπτουν σε μία εταιρεία που είναι φορολογικός κάτοικος  Ελλάδας από την μεταβίβαση τίτλων συμμετοχής (μετοχές, εταιρικά μερίδια κλπ.) που κατέχει σε άλλη εταιρεία (ημεδαπή ή αλλοδαπή εντός ΕΕ), απαλλάσσονται του φόρου εφόσον σωρευτικά ισχύουν τα εξής:

α) η εταιρεία της οποίας οι τίτλοι μεταβιβάζονται είναι φορολογικός κάτοικος Ελλάδος ή άλλου κράτους μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

β) η εταιρεία της οποίας οι τίτλοι μεταβιβάζονται, προκειμένου για νομικό πρόσωπο της ημεδαπής, θα πρέπει να έχει την μορφή ανώνυμης εταιρείας, εταιρεία περιορισμένης ευθύνης (Ε.Π.Ε), Ιδιωτική Κεφαλαιουχική Εταιρεία (Ι.Κ.Ε.), προσωπική εταιρεία (Ο.Ε. ή Ε.Ε)  ή άλλη μορφή νομικού προσώπου που έχουν συσταθεί βάσει του ελληνικού δικαίου και υπόκεινται σε φορολογία εταιρειών στην Ελλάδα. Κοινοπραξίες και συνεταιρισμοί εξαιρούνται από τις διατάξεις αυτές καθόσον δεν χαρακτηρίζονται ως νομικά πρόσωπα.
Όσον αφορά τίτλους αλλοδαπών εταιρειών οι οποίες μεταβιβάζονται, αυτές θα πρέπει να είναι εγκατεστημένες στην Ευρωπαϊκή Ένωση και θα πρέπει να  περιλαμβάνονται στο Παράρτημα I, Μέρος Α' της Οδηγίας 2011/96/Ε.Ε (Οδηγία Μητρικών - Θυγατρικών).

γ) η εταιρεία της οποίας οι τίτλοι μεταβιβάζονται υπόκειται σε φορολογία εισοδήματος χωρίς δυνατότητα επιλογής ή απαλλαγής.

δ) Η εταιρεία που μεταβιβάζει τους τίτλους είναι φορολογικός κάτοικος Ελλάδας και θα πρέπει να κατέχει συμμετοχή στην εταιρεία της οποίας οι τίτλοι μεταβιβάζονται, τουλάχιστον 10% της αξίας ή του πλήθους του μετοχικού κεφαλαίου ή των δικαιωμάτων ψήφου αυτής.

ε) το ελάχιστο ποσοστό συμμετοχής διακρατείται τουλάχιστον είκοσι τέσσερις (24) μήνες και ως αφετηρία υπολογισμού είναι η ημερομηνία κατά την οποία αποκτάται με οποιοδήποτε τρόπο το ελάχιστο ποσοστό συμμετοχής 10%.

Στο σημείο αυτό να αναφέρουμε ότι με νεότερη εγκύκλιο η ΑΑΔΕ (Ε 2047/2022) διευκρίνισε ότι η ανωτέρω απαλλαγή ισχύει και για την μεταβίβαση συμμετοχών που ανήκουν σε μόνιμη εγκατάσταση στην Ελλάδα αλλοδαπού νομικού προσώπου, το οποίο είναι φορολογικός κάτοικος κράτους - μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου.

Ως μεταβίβαση τίτλων θεωρείται η πώληση, η εισφορά τίτλων για την κάλυψη ή αύξηση κεφαλαίου εταιρείας, η ανταλλαγή τίτλων, η μεταβίβαση τίτλων που γίνεται στα πλαίσια μείωσης μετοχικού κεφαλαίου σε είδος (άρθρο 31 Ν 4548/2018), ή στα πλαίσια διανομής μερίσματος σε είδος (άρθρο 161 Ν 4548/2018).  Ειδικά στις τελευταίες περιπτώσεις, ο προσδιορισμός του κέρδους από την μεταβίβαση τίτλων γίνεται αφού προηγουμένως αποτιμηθούν αυτοί οι τίτλοι από δύο ορκωτούς ελεγκτές λογιστές ή ελεγκτική εταιρεία σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 17 του Ν 4548/2018.

Το ποσό της υπεραξίας που προκύπτει από τη μεταβίβαση συμμετοχών το οποίο απαλλάσσεται της φορολογίας εισοδήματος με βάση τις κοινοποιούμενες διατάξεις, εφόσον αποκτάται από νομικά πρόσωπα που τηρούν διπλογραφικά βιβλία, εμφανίζεται σε ειδικό λογαριασμό αποθεματικού. Επισημαίνεται ότι το απαλλασσόμενο ποσό εμφανίζεται σε λογαριασμό ειδικού αποθεματικού, ανεξάρτητα από την επάρκεια κερδών ή όχι, και ως εκ τούτου ο χειρισμός αυτός ακολουθείται και στις περιπτώσεις που οι επιχειρήσεις παρουσιάζουν ζημιογόνα αποτελέσματα.

Το αποθεματικό αυτό παρόλο που δεν έχει φορολογηθεί στο όνομα του νομικού προσώπου, δεν φορολογείται ούτε κατά την διανομή ή κεφαλαιοποίησή του, όπως ρητά ορίζεται στην εν λόγω διάταξη (παρ. 2 άρθρου 48Α του Κ.Φ.Ε). Ωστόσο, σε περίπτωση διανομής του υπόκειται σε παρακράτηση φόρου μερισμάτων με συντελεστή 5%, εφόσον δεν απαλλάσσεται στην περίπτωση που λήπτης του μερίσματος είναι άλλη συνδεδεμένη εταιρεία (μητρική) για την οποία ισχύει η απαλλαγή των ενδοομιλικών πληρωμών του άρθρου 63 του Κ.Φ.Ε.

Τέλος, να επισημάνουμε ότι επειδή τα κέρδη αυτά απαλλάσσονται της φορολογίας, οι επιχειρηματικές δαπάνες που σχετίζονται με τις συμμετοχές αυτές δεν εκπίπτουν στο σύνολό τους όπως π.χ. συμβολαιογραφικά έξοδα, φόροι, αμοιβές τρίτων, τόκοι δανείων για την απόκτηση των συμμετοχών κλπ. (εγκύκλιος ΑΑΔΕ Ε 2057/2021)

Σταύρος Πετριδίσογλου

Δημοσιεύτηκε στην κυριακάτικη εφημερίδα Καθημερινή στις 26/11/2023